#HeryerdenEğitim
Titreşim Rehberi #18
Dinamik Dengeleme
Dengeleme standartları
ISO 1940 – 1973 (E) standardına göre “Dengeleme”:
“Döner ekipmanın balanssızlık sebebiyle yataklarında merkezkaç kuvveti oluşmaması amacıyla kütle dağılımının düzeltilmesi işlemidir”
Bu el kitabında asıl amacımız rijit rotorlara sahip basit döner ekipmanlarda dengeleme standartlarına göz atmaktır ve PRUFTECHNIK VIBXPERT II Balancer gibi taşınabilir dengeleme sistemleri ve hesaplama ile bu standartların nasıl yerine getirileceğini gösterebilmektir.
Şaft hizalama gibi dengeleme işlemi de döner ekipmanların güvenilirliğine katkı sağlayacak ve üretim karlılığını arttırabilecek bir uygulamadır.
Şaft hizalama işleminde makineleri birbirlerine sıfır hiza durumuna getirmek mümkündür ancak degeleme işleminde sıfır balanssızlık durumu mümkün değildir. Dengelemeden sonra bile, makineler az da olsa balanssızlık durumuna sahip olmaya devam edebilirler. Modern sistemler kullanılarak makinede balanssızlık çok düşük seviyelere düşürülebilir ancak standart makinelerde bunu yapmak ekonomik bir uygulama olmaz. Balanssızlığın ne seviyeye düşmesi gerektiği, dengeleme işleminde harcanacak zamanın ekonomik değerlendirmesi gibi konular ise öznel konulardır ancak ISO standartları, kabul edilebilir dengeleme işlemi için iyi bir kılavuz görevi görebilir.
Standartlar, makine işletme hızını ve rotor ağırlığını temel alarak sınıflandırılmıştır. Dengeleme kalitesi G0.4 - G4000 arasında değişmektedir. Standart birçok döner ekipman, fanlar, pompalar ve motorlar gibi, G1 – G6.3 arası kaliteye ihtiyaç duymaktadır. Firmalar, çalışanların kişisel deneyimlerine göre, ekipmanları için bu aralıkta bir standart belirlemekteler. ISO standartları bazı rotor tipleri için kabul testi niteliğinde bir standart sunmayı amaçlamaz. Bu standartlar daha çok deneyim ve tarihi verilere göre kabul edilebilir balanssızlık indikatörler içermektedir.
Genel anlamda, rotor kütlesi arttıkça izin verilen dengesizlik miktarı da artmaktadır. İzin verilen balanssızlık miktarı U, rotor kütlesi m ile rotorun spesifik izin verilen balanssızlığına karar vermek için aşağıdaki formül gibi ilişki içindedir:
e = U/m
Standart makinelerın ISO 1940’a göre genel sınıflandırma tablosu
Maksimum rotor hızı
Pratik deneyimler göstermektedir ki; izin verilen balanssızlık miktarı rotorun hızı ile değişim göstermektedir. Aşağıda bu ilişkiye air grafik yer almaktadır:
Tabloda gösterilen, kabul edilebilir rotor balanssızlık durumu kılavuz olarak kullabılabilir.
ISO 1940-1973 standardı, rotorlardaki balans kalitesinin ölçümünde ve değerlendirilmesinde kullanılabilir:
Önceki sayfada bulunan grafik, ISO standartları tablosunun basitleştirilmiş halidir. Bunlar en çok kullanılan dengeleme standartlarını gösterir. Standart motorlar, pompalar ve fanlar için en çok kullanılan dengeleme standartları 2.5 ve 6.3 arasında değişmektedir. İstisnai durumlarda 1.0 derecesi kullanılabilir.
Dengeleme işlemine başlamadan önce, titreşime sebep olan gevşeklik, sürtme veya hizasızlık gibi durumları ortadan kaldırmak gereklidir. Önceki bölümlerde anlatılan yöntemler ile bu durumlar tespit edilebilir.
