#HeryerdenEğitim
Makine Hizalama Rehberi #1
Şaft hizalama nedir?
Şaft hizalama, iki veya daha fazla makinenin şaftlarının (örneğin motor ve pompa), bir şafttan diğer şafta güç aktarımının gerçekleştiği noktada (kaplin), makine normal koşullar altında çalışırken, dönme eksenlerinin aynı doğru üzerine getirilme sürecidir.
Tüm standart tanımlarda olduğu gibi, bu tanımda da istisnalar vardır. Bazı kaplin tipleri, örneğin dişli kaplinler ya da kardan şaftlar, çalışma esnasında doğru yağlanmasından emin olunabilmesi için özel belirlenmiş bir hizasızlığa ihtiyaç duyarlar. Aşağıdaki önemli noktaları, yukarıdaki tanımı değerlendirirken göz önünde bulundurun:
Güç aktarımının gerçekleştiği noktada:
Tüm şaftlar kendi ağırlıkları sebebiyle hafif sehim yaparlar. Bu yüzden iki şaftın hizalanma yeri sadece bir şafttan diğerine güç aktarımının gerçekleştiği nokta tarafından karşılanabilir.
Dönme eksenleri:
“Şaft hizalamayı”, “kaplin hizalama” ile karıştırmayınız. Kaplin yüzeyleri hiza durumunu ölçmek için kullanılmamalıdır, çünkü şaftların dönme eksenlerini temsil etmezler. Üretim maliyetinden tasarruf etmek için çoğu kaplin yüzeyi kabaca işlenmiştir ya da bazı durumlarda işlenmemişlerdir bile.
Kaplinin şaft üzerindeki pozisyonunun doğru olup olmadığı bilinemez:
Komparatör kullanarak, sadece bir şaftı çevirerek, karşı kaplinin yüzeyini ölçmek, iki şaftın da dönme eksenlerini belirleyemez.
Normal çalışma koşulları altında:
Makine çalışırken hiza koşulları değişebilir. Bu durum, termal genleşme, boru gerilimi, makine torku, makinenin oturduğu temel hareketleri ve rulman oynaması gibi sebeplerden kaynaklanabilir. Şaft hiza ölçümleri genellikle makine soğukken yapıldığı için, makinelerin ölçülen hiza durumunun her zaman sıfırlanmasına gerek yoktur. Hiza ölçümleri şaftın, makinenin normal dönme yönünde döndürülmesiyle yapılmalıdır. Çoğu pompa, fan, motor vb. gövdelerinin sonunda dönme yönünü gösteren oklar barındırır.
Makine sehimi:
Şaft sehiminin miktarı; şaft sertliği, mesnetler arasındaki yük miktarı, rulman dizaynı ve mesnetler arası mesafe gibi faktörlere bağlıdır.
Şaftların kendi ağırlıkları yüzünden oluşan sehim.
Bileşenleri birbirlerine yakın konumlandırılmış döner makinelerin büyük çoğunluğu için bu sehim ihmal edilebilir, ayrıca pratikte kolaylık sağlaması için görmezden gelinebilir. Güç üretim tesislerindeki türbinlerde, uzun “spacer” şaftlı makinelerde, soğutma kulesi fanlarında, gaz türbinlerinde, uzun makine katarlarında makine sehimi dikkate alınmalıdır.
Makine sehimi.
Örneğin bir buhar türbininde şaftlar genellikle birbirlerine 1/100 mm’den daha iyi hizalanırlar, fakat merkez şaftın orta noktası, diğer iki şaftın uçlarından 30 mm’ye kadar alçakta olabilir.
Kritik hızın üstünde çalışma?
Çok uzun, esnek bir şaft dönmeye başladığında var olan sehim azalır, fakat şaft asla düz bir çizgi olmaz. Şaftın eğimli bir eksen üzerinde dönebileceğinin bilincinde olunmalıdır. İki veya daha fazla makine bileşeninin şaftlarının birbirlerine sehimli bağlandığı durumlarda, şaftları, bu sehimi koruyacak şekilde hizalamak önemlidir.
Tahrik şaftı kritik hız altında çalışırken:
Makine kaplinlerini “spacer” kaplinlere hizalayın
Tahrik şaftı kritik hız üstünde çalışırken:
Makine kaplinlerini, “spacer” şaftı ihmal ederek birbirlerine hizalayın.